रुक्मांगदाची कथा - अभंग ३३६६ ते ३३९४

३३६६.

ऎका पुण्यपावन व्रताचें महिमान आचरतां जन दोष जाती ॥१॥

सर्वांमाजीं सार व्रत एकादशी । रुक्मांगद सूर्यवंशी करी नेमें ॥२॥

तिथि नेमें व्रत करीत आदरें । पूजन स्मरण जागरे यथाविधि ॥३॥

एका जनार्दनी पुण्यपावन व्रत । आदरें आचरत रुक्मांगद ॥४॥

३३६७.

कांतीपुरीमाजीं राजा रुक्मांगद एकनिष्ठ शुध्द पुण्य गांठीं ॥१॥

सहनशील दया मूर्तिमंत अंगी । न भंगे प्रसंगी सत्वधीर ॥२॥

न्यायनीती राज्य पाळी ब्राम्हणासी । मूर्तिमंत धर्मासी स्थापियेले ॥३॥

दीनाचें रक्षण साधूचें पूजन । संतांचें वचन मान्य सदा ॥४॥

एका जनार्दनी साधियेला नेम । परि काहीं कर्म वोढवलें ॥५॥

३३६८.

पुण्यवंत जीव भूमी पुण्य देश । श्रीहरीची विशेष भक्ति जेथें ॥१॥

जाणोनियां इंद्र पाठवी विमान । आणवी सुमनें कांतीयेची ॥२॥

देवाच्या पूजना सूमनें न मिळतां । राय पाचारीत वनमाळा ॥३॥

सेवक म्हणती सायंकाळी कांही । दिसों येत नाहीं रात्रीमाजीं ॥४॥

रात्रीं जाग्रणा बैसली रक्षक । लाविला वृंतारक अग्नीकाष्ठीं ॥५॥

सावधान ठायी जागती सर्वही । विमान तें समयीं आलें तेथें ॥६॥

तोडिली सुमनें गुप्तरुपें त्यांनी । विमान तों तेथोनी न चलेची ॥७॥

एका जनार्दनीं देवदूत कष्टीं । न चले त्यांची युक्ति काहीं केल्या ॥८॥

३३६९.

उगवला दिन दूत ते धांवती । सांगती रायाप्रती धरिले चोरी ॥१॥

उगवले कोटी भानुप्रभा तेवीं दिसे । येऊनियां पुसे राजा तेथें ॥२॥

इंद्रें पाठविले न्यावया सुमनें । तुम्ही पुण्यवंत जाण म्हणोनियां ॥३॥

धन्य ग्राम पुण्यवंत भूमी जन । आम्हांलागी विघ्न कां हें आलें ॥४॥

राहावया तुम्हां कोणतें कारण । लागला धूम्र जाण वृंतारकाचा ॥५॥

एका जनार्दनीं यासी उपाय । पतिव्रता होय एकादशी व्रतीं ॥६॥

३३७०.

आणविल्या सर्व गांवींच्या युवती । नुचलें कल्पांती विमान तें ॥१॥

आतां यासी काय करावा उपाय । येरु म्हणती पाहे ग्रामामाजीं ॥२॥

पतिव्रता हो का भलते यातीची । शुध्द वासनेची एकनिष्ठ ॥३॥

एका जनार्दनीं घडेल एकादशी । तिचें पुण्य हातीं विमान जाये ॥४॥

३३७१.

रात्रीं जाग्रण नामस्मरण चित्तीं । घडली ते तिथी एकादशी ॥१॥

तियेचे हातीं विमानासी गती । चालावया पंथी वेळ नाहीं ॥२॥

तेव्हा पाचारिल्या अन्य याती नारी । नेणत्या कुमारी होत्या त्याही ॥३॥

तिळभरी नाहीं चालावया रीग । दवंडी पिटी वेगें शीघ्र राजा ॥४॥

एका जनार्दनी निघालिया सर्व । तो तेथें अपूर्व नवलाव ॥५॥

३३७२.

तरुणी रजकी नूतन यौवनी । बैसली रुसुनी एकान्तासी ॥१॥

धुंडुनियां मातें धाडी सासुरिया । तो म्हणे मी राया ऎसा नोहे ॥२॥

येरी म्हणे मी तों कुळींची निर्दोष । शुध्द माझा वंश रजकाचा ॥३॥

ऎकिला संवाद दौंडीकरें त्याचा । आणि विनोदाचा समाचार ॥४॥

एका जनार्दनीं धाऊनियां दूत । रायासी ती मात सांगताती ॥५॥

३३७३.

पाठवुनी दूत आणविलें तिसी । विस्मयो सर्वांसी होत जाला ॥१॥

साशंकित राजा लावीं म्हणे हात । विमान क्षणांत उचलिलें ॥२॥

धन्य म्हणे राजा ही माझी प्रजा । रजकाचेवे भाजा धन्य जाली ॥३॥

सांगे सकळांसी एकादशीर करा । हरिदिनीं जागरा निजूं नका ॥४॥

एका जनार्दनीं सांडोनी अभिमान । तेव्हांची साध्य होय ॥५॥

३३७४.

निर्धारे नेमेंसी करी एकादशी । तृणजीवन पशूंसी घेऊं नेदी ॥१॥

राष्ट्रामाजीं रुढी केली हरिभक्ती । दया सर्वांभूतीं समानची ॥२॥

हरिकीर्तनाच्या भरियेल्या रासी । भेदीत आकाशीं पुण्य जाये ॥३॥

मध्यें आला कांही व्रता अंतराय । अपाय तो पाहे मोहनीचा ॥४॥

एका जनार्दनी होतां स्त्रीसंग । नेमा होय भंग तात्काळीक ॥५॥

३३७५.

भुलविला राजा लावण्याच्या तेजें । नेम व्रतराज खोळंबिला ॥१॥

राजपत्नीपुत्र नाम धर्मांगद । चालवी सुबुध्द एकादशी ॥२॥

बहुदिन होतां न कळे रायासी । मोहोनियां पाशीं बांधियेला ॥३॥

पुढें आली जाणा तेव्हां हरिदिनीं । लोकांलागीं राणी सांगताहे ॥४॥

धेंडा पिटविला श्रीहरि जागरु । करा निरंतरु निजूं नका ॥५॥

एका जनार्दनी नृपें ऎकिलें कानीं । धिग म्हणोनि प्राणी जन्मा आलों ॥६॥

३३७६.

उतरला तळीं टाकियेली शय्या । स्नान केलें तया शीतोदकें ॥१॥

बैसे घालोनियां तृणाचें आसन । सारी नित्य नेम यथाविधी ॥२॥

नेम भंग जाला वर्जिली मोहिनी । नायके तो ध्यानीं बैसला ॥३॥

एका जनार्दनीं अनुतापावांचून । न घडे नामस्मरणं कालत्रयीं ॥४॥

३३७७.

अनुतापें करीं नामस्मरण वाचे । तंव मोहिनी येउनी साचे कर धरी ॥१॥

आडवी मोहिनी उगवतां दिन । सत्वाचें हरण करुं पाहे ॥२॥

मज दिली भाक उगवली आजी । प्रतिज्ञा हे माझी खरी जाली ॥३॥

देई मज आशा सोडी कां उदक । सुकृत सम्यक व्रताचें तें ॥४॥

चिंतावला राजा मागें म्हणॆ पाटलासी । इच्छिलें पदार्थांसी देईन मी ॥५॥

येरी म्हणे तुझा कुळींचा दीपक । तो देई सम्यक मजलागीं ॥६॥

नाहीं चाड मज पदार्थी अनेकां । कापोनियां दे कां मस्तकासी ॥७॥

एक जनार्दनीं राजिया संकट । न सुचे आणीक कांही तया ॥८॥

३३७८.

धांवे देवा तूं निर्वाणीं । तुजविण नाहीं कोण्ही ॥१॥

भुली पडली विषयसुखें । पात्र जालों महादु:खें ॥२॥

विसरलों हित । नेणें बुडालें स्वहित ॥३॥

एका जनार्दनीं । भुललासें नाहीं कोण्ही ॥४॥

३३७९.

मात कळों सरे पत्नीपुत्रा वेगें । पातलीसे दोघें रायापाशीं ॥१॥

गोंवियला राजा दिसे वेडा झाला । रानीं बोले तिला माग काई ॥२॥

येरी म्हणे शीर तुझिया पुत्राचें । आपुलिये वाचे रायें दिलें ॥३॥

एका जनार्दनीं मोहिनीचा शब्द । ऎकोनी धर्मांगद काय बोले ॥४॥

३३८०.

पित्याचिये काजा देह हें वेंचावें । तेव्हांची बरवें दिसे लोकीं ॥१॥

सरसावला पुत्र म्हणे मातेप्रती । वांचवीं भूपती सत्वा हातीं ॥२॥

तोषेल श्रीपती मज ऎसे किती । पुत्र तुम्हां होती सत्वधीर ॥३॥

एका जनार्दनी सत्वाचा आगळा । प्रिय तो गोपाळ तोचि एक ॥४॥

३३८१.

वोडवोनि मान आला रायापाशीं । निर्भय मानसीं धर्मांगद ॥१॥

घेऊनियां शस्त्र स्मरला अच्युत । उभारिला हात मारावया ॥२॥

अंतकाळीं केल्या देवाचें स्मरण । तेव्हा नारायण धांव घाली ॥३॥

धरियेला हात माथां ठेवी कर । म्हणे माग वर मज कांहीं ॥४॥

एका जनार्दनीं नाम आलें मुखा । पांडुरंग सखा होय त्याचा ॥५॥

३३८२.

आश्वासिलें भक्ता दिलें सर्व सुख । बैसविले लोक विमानांत ॥१॥

नारी नर पशू जीवजंतु भुते । विमानीं समस्तें बैसविलीं ॥२॥

पातली मोहनी म्हणे देवराया । सांडिसी कां वायां मजलागीं ॥३॥

कोण अपराध घडलासे मज । दीनानाथ साजे नाम तुम्हां ॥४॥

इंद्र आज्ञेमुळें छळियेलें राया । एका जनार्दनीं पायां लागतसे ॥५॥

३३८३.

आली कृपा तिची दिधलासे वर । राहें निरंतर मृत्युलोकीं ॥१॥

पुढे हरिदिनीं जे कोणी करिती । द्वादशीसी घेती निद्रा कांही ॥२॥

त्याचें पुण्य फ़ळ तुजलागीं प्राप्त । हो कां जरी आप्त मज प्रिये ॥३॥

तया पुण्यें तुझा होईल उध्दार । देऊनियां वर ठेवियेली ॥४॥

एका जनार्दनीं उक्ती हे भागवतीं । तुम्हां सर्वांप्रती निवेदली ॥५॥

३३८४.

सकळ नगरी वाहिली विमानीं । वैकुठ भुवनीं पावविला ॥१॥

करा एकादशी जागर कीर्तन । द्वादशी भोजन द्विजपंक्ती ॥२॥

दिवसा सावध हरीचें चिंतन । रात्रीं जागरण कीर्तनसार ॥३॥

एका जनार्दनीं साधावें हें व्रत । तेणे मोक्ष प्राप्त अर्धक्षणीं ॥४॥

३३८५.

व्रतामाजीं व्रत एकादशी पावन । दिंडी जागरण देवा प्रिय ॥१॥

अष्टही प्रहर हरिकथा करी । वाचें विठ्ठल हरी वदोनियां ॥२॥

टाळ मृदंग वाजती गजरें । विठ्ठल प्रेमभरें नाचतसे ॥३॥

एका जनार्दनीं व्रताचा छंद । तेणें परमानंद सुख पावे ॥४॥

३३८६.

आषाढी पर्वकाळ एकादशी दिन । हरिजाग्रण देवा प्रिय ॥१॥

निराहारे जो व्रत करी आवडी । मोक्ष परवडी त्याचे घरीं ॥२॥

व्रत आचरती हरिकथा करिती । नामघोष गाती आवडीनें ॥३॥

प्रदक्षणा तीर्थ आचरें सेविती । पूर्वज ते जाती वैंकुठासी ॥४॥

पुडलिकाचें दरुशन चंद्रभागे स्नान । विठठल दरुशनें धन्य होती ॥५॥

एका जनार्दनीं ऎसा ज्यांचा नेम । तया सर्वोत्तम नुपेक्षी तो ॥६॥

३३८७.

एकादशी एकादशी । जया छंद अहर्निशी ॥१॥

व्रत करी जो नेमानें । तया वैंकुठीचें पेणें ॥२॥

नामस्मरण जाग्रण । वाचें गाये नारायण ॥३॥

तोचि भक्त सत्य साचा । एका जनार्दन म्हणे वाचा ॥४॥

३३८८.

व्रत जे करिती तया जे निंदिती । त्याचे पूर्वज जाती नरकामधीं ॥१॥

भाळे भोळे भक्त वेडें वांकुडें गाती । तया जे हासती ते श्वानसम ॥२॥

स्वमुख देव आवडीने सांगे । तयाचिये मागें हिंडे देवो ॥३॥

एका जनार्दनीं भोळा देव । भक्ताचा गौरव करीतुसे ॥४॥

३३८९.

दशमी व्रताचा आरंभु । दिंडी कीर्तन करा समारंभु । तेणे तो स्वयंभु । संतोष पावे ॥१॥

एकादशी जाग्रण । हरिपूजन नामकीर्तन । द्वादशी क्षीरापती जाण । वैष्णव जन सेविती ॥२॥

ऎसें व्रत तीन दिन । करी जो आदरें परिपूर्ण । एका जनार्दनीं बंधन । तया नाहीं सर्वथा ॥३॥

३३९०.

क्षीरसागरीचें नावडे सुख । क्षीरापती देखे देव आला ॥१॥

कवळी कवळ पहा हो । मुख पसरुनी धांवतो देवो ॥२॥

एकादशी देव आला । क्षीरपतीलागीं टोकत ठेला ॥३॥

द्बादशी क्षीरापती ऎकोनी गोष्टी । आवडी देतसे मिठी ॥४॥

क्षीरापती घालितां वैष्णवा मुखीं । तेणें मुखें होतसे सुखी ॥५॥

क्षीरापती सेवितां आनंदु । स्वानंदे भुलला नाचे गोविंदु ॥६॥

क्षीरापती सेवितां वैष्णवा लाहो । मुखामाजीं मुख घालितो देवो ॥७॥

क्षीरापती चारा जनार्दन मुखीं । एकाएकीं तेणें होतसे सुखी ॥८॥

३३९१.

रुक्मांगदाकारणें एकादशीचा छंद । तेणे परमानंद प्रगटला ॥१॥

अंबऋषीकारणॆं द्वादशीचा छंद । तेणे परमानंद प्रगटला ॥२॥

प्रल्हादाकारणें हरिनामाचा छंद । तेणें परमानंद प्रगटला ॥३॥

एका जनार्दनीं एकविधा छंद । तेणॆं परमानंद प्रगटला ॥४॥

३३९२.

मागें संतें सांगितलें । तें हें आलें फ़ळासी ॥१॥

जावें शरण विठोबासी । मग सुखासी काय उणें ॥२॥

करावें व्रत एकादशी । द्वादशी क्षीरापती सेवन ॥३॥

नेमें जावें पंढरीसी । तेणें चौर्‍यांयशी चुकती ॥४॥

एका जनार्दनीं हेचिं सार । वाया भार कासया ॥५॥

३३९३.

नामस्मरण हरिकीर्तन । एकादशीचा व्रत हरिजागरण । द्वादशी क्षीरापती सेवन । सुकृता त्या पार नाहीं ॥१॥

घडतां तिन्ही साधन । कलिमाजीं तो पावन । त्याच्या अनुग्रहें करुन । तरती जन असंख्य ॥२॥

एका जनार्दनीं भाक । पुन्हां जन्म नाहीं देख । साधन आणिक । दुजें नको करणें ॥३॥

३३९४.

करा हरिभक्ती संतांचें पूजन । व्रत एकादशी रात्रो जाग्रण । वासुदेव नामाचें मुखीं उच्चारण । तेणें न होय बंधन यमाचें ॥१॥

रामकृष्ण वासुदेव वदे । रामकृष्ण वासुदेव ॥ध्रुव॥

नित्य वाचे नामावळी । वदे वदे सर्व काळीं । पातकांची होळी । क्षणमात्रें होईल ॥२॥

जनांसी तारक वासुदेव नाम । आणीक नको साधन वायांचि नेम ।

गावें तूं सुखें जनीं जनार्दन । एकाभावें वंदी एका जनार्दन ॥३॥