Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय ६

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
आजचि दिवाळी दसरा पातला सण ॥ सर्वेंद्रियां सौख्यकारण ॥ त्यांतही श्रोतयांचे श्रवण ॥ सभाग्य पूर्ण भासती ॥१॥
सर्वांसी समान निशापती ॥ परी चकोरें आधीं तृप्त होती ॥ तेवीं भक्तकथा वाचितां युक्तीं ॥ श्रवणीं दिसती सभाग्य ॥२॥
कीं वर्‍हाडी मिळाले अपार ॥ त्यांत वरमायेचा मान थोर ॥ कीं आकाशीं उगवतां दिनकर ॥ कमळिणी आधींच विकासती ॥३॥
नातरी अंबरीं मेघ ओळतां देख ॥ आधीं तृप्त होती चातक ॥ कीं पुष्पांचा मकरंद सुरेख ॥ भ्रमर आधींच सेविती ॥४॥
नातरी करितां पुण्याहवाचन ॥ आधीं गणपतीचें होय पूजन ॥ कीं शंकरें वांटितां चौदा रत्न ॥ आधीं दिधला मान विष्णूसी ॥५॥
तेवीं भक्तकथारसउत्पत्ती ॥ वाढितां सभाग्यांचे पंक्ती ॥ श्रवण आधींच तृप्त होती ॥ ऐसें मजप्रती वाटतें ॥६॥
श्रवण झालिया होय मनन ॥ मननापाठीं निदिध्यासन ॥ मग साक्षात्कारासी येऊन ॥ होय विज्ञान साधक ॥७॥
एवं ज्ञानेंद्रियांत वरिष्ठ श्रवण ॥ त्यासी करावें कर्णभूषण ॥ तरी भक्तकथा अमूल्य रत्न ॥ करूं कोंदण हेमतगटीं ॥८॥
सगुण साकार कुंडलें वळोनी ॥ लेववूं श्रोतयांचे कर्णीं ॥ जीं सिद्धांतज्ञानें अमूल्युपणीं ॥ ज्ञानप्रकाशें तळपती ॥९॥
मग संतुष्ट होऊनि रुक्मिणीरमण ॥ अक्षय देईल वरदान ॥ जे वर्णीन निजभक्तांचे गुण ॥ कामना मनीं हीच धरिली ॥१०॥
आतां ऐका भाविक प्रेमळ ॥ कथा पुढें ती बहु रसाळ ॥ कबीरासी भेटोनि घननीळ ॥ आले तत्काळ मंदिरा ॥११॥
मागें गांजिलें मातेन ॥ तेव्हां तीस होतें अज्ञान ॥ झालिया श्रीरामदर्शन ॥ समाधान झालें कीं ॥१२॥
करीत होती सासुरवास ॥ ती कांहींच न बोले तयास ॥ कृपा करितां जनन्निवास ॥ अरिष्टें निरसती सर्वही ॥१३॥
रायाची कृपा होतां जाण ॥ तयास मानिती प्रधानजन ॥ कीं सासूस आवडती असली सून ॥ जन हेळणा न करिती तिची ॥१४॥
श्रीगुरुकृपा होतांचि जाण ॥ तयासी न बाधे जन्ममरण ॥ कीं सरस्वती झालिया प्रसन्न ॥ पाखंडी वाद न घालिती ॥१५॥
जयासी सुधारस लाधला जाण ॥ रोग न बाधी त्याकारण ॥ कीं प्रसन्न असतां गजवदन ॥ नये विघ्न त्यापासीं ॥१६॥
तेवीं कृपा करितां अयोध्याधीश ॥ माता न करी सासुरवास ॥ दिव्यज्ञान होऊन तीस ॥ हरिभजनीं विनटली ॥१७॥
उदास होऊन असें अंतरीं ॥ संसारीं राहाटे लोकाचारीं ॥ नामस्मरण निरंतरीं ॥ प्रेमभरीं करीतसे ॥१८॥
अन्नवस्त्र घरीं नसतां ॥ मनांत कांहीं न वाटे चिंता ॥ कबीराची स्त्री पतिव्रता ॥ सती अनसूयेसारिखी ॥१९॥
दीप आणि प्रकाशज्योती ॥ अभिन्नपणें सदा असती ॥ कां अक्षर आणि अर्थ निश्चितीं ॥ द्वैत चित्तीं न घडे त्यां ॥२०॥
कीं चपळा आणि मेघ जाण ॥ दोनी नांदती ऐक्यपण ॥ तेवीं कबीर कांता दोघें जण ॥ एकचित्तें वर्तती ॥२१॥
कीं गोडी साखर जया रीतीं ॥ वेगळेपणें कदा न होती ॥ कीं शशी तुटतां वाढतां रीतीं ॥ कळा तैसीच होतसे ॥२२॥  
तेवीं कबीर येऊन संसारीं ॥ सुखदुःख मानी समसरी ॥ तैसीच कांता निर्धारीं ॥ निजमानसा आकळोनी ॥२३॥
तंव भक्तिज्ञानवैराग्य पुतळा ॥ तिचे उदरीं गर्भ संभवला ॥ नवमास होतांसि तिजला ॥ पुत्र झाला कबीरासी ॥२४॥
तो उपजतांचि वैराग्यशीळ ॥ शुचित्व पणें अति निर्मळ ॥ उदार ज्ञानी निश्चय अढळ ॥ नाहीं तळमळ चित्तासी ॥२५॥
बारा दिवस होतांचि जाण ॥ कमाल ठेविलें नामाभिधान ॥ ऐकूनि पित्याचें कीर्तन ॥ तैसेंचि भजन करीतसे ॥२६॥
सात वर्षें होतां जाण ॥ पित्यासी बोले नम्र वचन ॥ म्हणे द्वारके जावयाकारण ॥ आज्ञा द्यावी मजलागीं ॥२७॥
ऐकोनि पुत्राचें वचन ॥ कबीर बोलिला त्याकारण ॥ म्हणे तूं आपुले मनोरथ पूर्ण ॥ येईं करून सत्वर ॥२८॥
लहान वय असतां जाण ॥ करूं इच्छी तीर्थाटन ॥ हें देखोनि कबीराचें मन ॥ उल्हासयुक्त तेधवां ॥२९॥
जैसा राजयाचा निजबाळ ॥ जिंकूं इच्छितां भूमंडळ ॥ पित्यासी हर्ष वाटे तत्काळ ॥ तैसें वाटलें कबीरासी ॥३०॥
कीं चंद्रमा देखोनि कळायुक्त ॥ सागरासी भरतें दाटत ॥ तेवीं कमाल तीर्था जात ॥ कबी भक्त आनंदला ॥३१॥
कीं तांडव करितां गजानन ॥ आनंदें डोले पंचवदन ॥ कीं सरस्वतीचें ऐकोनि गायन ॥ कमलोद्भव संतोषे ॥३२॥
तेवीं पुत्र देखोनि वैराग्यभरित ॥ उभयतां जाहलीं हर्षयुक्त ॥ नमस्कार करूनि त्वरित ॥ कमाल भक्त चालिला ॥३३॥
मार्गीं चालतां सुपंथीं ॥ मुखीं गातसे नामकीर्ती ॥ लज्जायमान लौकिकस्थिती ॥ न येचि चित्तीं तयाच्या ॥३४॥
नावडे वस्त्रभूषण ॥ रसनेसी नावडे उत्तम अन्न ॥ नावडे दांभिक राजदर्शन ॥ श्रीरामभजनावांचोनी ॥३५॥
कबीरपुत्र कमाल भक्त ॥ ऐसें जाणती लोक समस्त ॥ नगरासी जातां सामोरे येत ॥ ऐकोनि मात निजकर्णीं ॥३६॥
जैसा ब्रह्मपुत्र नारदऋषी ॥ कीर्तननिष्ठ अहर्निशीं ॥ तैसाचि कमाल दिवसनिशीं ॥ रामभजनीं विनटला ॥३७॥
ग्रामवासी देखोनि जन ॥ गांवांत नेती सन्मानेंकरून ॥ एक रात्र तेथें राहून ॥ हरिकीर्तन करीतसे ॥३८॥
यापरी तो विज्ञानस्थिती ॥ द्वारकेसी गेला सत्वरगती ॥ तों पुढें देखिलें तीर्थ गोमती ॥ अनुताप चित्तीं जाहला ॥३९॥
अनुतापेंविण तीर्थाटण ॥ तरी व्यर्थचि येरझार केली जाण ॥ पोटीं नसतां पुत्रसंतान ॥ तरी कासया वतन साधावें ॥४०॥
द्रव्य नसतां काहीं पदरीं ॥ तरी वर्थ कां जावें बाजारीं ॥ चित्तीं प्रेम नसलें जरी ॥ तरी कासया कीर्तन करावें ॥४१॥
लवणाविण रांधिलें अन्न ॥ रुचि न ये त्याकारण ॥ कीं कृपणाचे गांठीचें धन ॥ सत्पात्रीं जाण न पडेचि ॥४२॥
शौर्यतेज क्षत्रियासी नसतां ॥ कासया शस्त्र वागवावें वृथा ॥ कीं कृपणाची मैत्री करितां ॥ सौख्य सर्वथा न पडेचि ॥४३॥
गायत्रीमंत्र नसतां जाण ॥ कासया म्हणावे ब्राह्मण ॥ कीं अलंकार घातले संपूर्ण ॥ परी मंगळसरीविण व्यर्थचि ॥४४॥
तर्कज्ञान नसतां पोटीं ॥ व्यर्थचि कळा चौसष्टी ॥ कीं भूतदयेविण ओंठीं ॥ ज्ञानवटवटी कासया ॥४५॥
कीं ईश्वरकृपा नसतां जाण ॥ वायांचि कवित्व केलें लेखन ॥ तेवीं अनुताप न होतां पूर्ण ॥ तीर्थाटन फळेना ॥४६॥
काम क्रोध मद मत्सर ॥ हे देहींचे दोष दुर्धर ॥ अनुताप नसतां साचार ॥ तीर्थीं न्हातां न जाती ॥४७॥
असो कबीरपुत्र ते अवसरीं ॥ उभा ठाकोनि गोमतीतीरीं ॥ नमस्कार घालोनि सत्वरी ॥ वंदन करी निजप्रेमें ॥४८॥
मग जळांत प्रवेशोन ॥ करिता जाहला सचैल स्नान ॥ म्हणे गंगे मम दोष निरसून ॥ जन्ममरण खंडावें ॥४९॥
यापरी करूनियां स्नान ॥ द्वादश टिळे गोपीचंदन ॥ लावूनि गळां तुळसीभूषण ॥ घालितां जाहला तेधवां ॥५०॥
ध्यानांत आणोनि द्वारकानाथ ॥ मानसपूजा केली त्वरित ॥ मग दर्शनासी राउळांत ॥ जातसे त्वरित निजप्रेमें ॥५१॥
मग महाद्वारीं येऊन ॥ सत्वर धातलें लोटांगण ॥ मग अंतरगाभारां रिघोन ॥ श्रीकृष्णचरण वंदिले ॥५२॥
नेत्र उघडोनि सप्रेमयुक्ती ॥ ध्यानांत आणिली श्रीकृष्णमूर्ती ॥ मुखीं गावोनि नामकीर्ती ॥ मंगल आरती पैं केली ॥५३॥
यापरी तो कमाल भक्त ॥ चार मास राहिला द्वारकेंत ॥ नित्य हरीचे गुण वर्णित ॥ करूनि कवित्व निजप्रेमें ॥५४॥
ज्ञानचर्चा सत्समागमेंकरून ॥ त्रिकाळ देवाचें दर्शन ॥ चार मास लोटतां पूर्ण ॥ निघे तेथूनि सत्वर ॥५५॥
नमस्कारूनि रणछोडमूर्ती ॥ लोटांगण घातलें निजप्रीतीं ॥ म्हणे देवा पुनः मागुती ॥ दर्शन मजप्रती देइजे ॥५६॥
ऐसें म्हणोनि ते अवसरीं ॥ तेथूनि निघाला झडकरीं ॥ मार्गीं जातां चित्रकूटनगरी ॥ देखोनि भीतरी प्रवेशला ॥५७॥
तेथें विष्णुदास सावकार ॥ परम भाविक होता उदार ॥ तेणें येऊनि नमस्कार ॥ घातला सत्वर निजप्रीतीं ॥५८॥
होऊनियां आर्तभूत ॥ घरासी नेला कमालभक्त ॥ चरण धुवोनि प्रेमयुक्त ॥ भोजन त्वरित घातलें ॥५९॥
रात्रीं मांडिलें हरिकीर्तन ॥ गांवींचे सर्व मिळाले जन ॥ प्रेमयुक्त करितां श्रवण ॥ तटस्थ होऊनि राहिले ॥६०॥
सावकार विचारी मानसीं ॥ म्हणे आतां काय द्यावें यासी ॥ पुढें ठेवितां द्रव्यराशी ॥ नये चित्तासी तयाच्या ॥६१॥
एक हिरा होतां भांडारगृहीं ॥ त्वरें आणोनि लवलाहीं ॥ कमालासी बैसवून ठायीं ॥ ठेविला पायीं तयाचे ॥६२॥
म्हणे हा लहान रत्नदीप्ती ॥ प्रकाशें लोपे दीपज्योती ॥ घरासी जाऊन सत्वरगतीं ॥ सदनाप्रती ठेवावा ॥६३॥
निशाकाळीं ठेवितां समोर ॥ तरी कदा न पडे अंधकार ॥ कमाल म्हणे मजवर ॥ कोपेल कबीर अनुतापें ॥६४॥
हिरा गार आम्हांलागुन ॥ दृष्टीस सारखीं दिसती जाण ॥ तुम्ही कासया आग्रह करून ॥ मजकारणें देतसां ॥६५॥
द्रव्य अर्पावें ब्राह्मणांसी ॥ हिरे रत्नें नृपवरासी ॥ अन्नदान भूतमात्रांसी ॥ तूं जाणसी विचक्षणा ॥६६॥
कोल्हाटी भांड नट नागर ॥ यांसी अंगावरी द्यावा उतार ॥ अनुष्ठानी जे पवित्र नर ॥ शिधासाहित्य त्यांसी द्यावें ॥६७॥
श्रीपादास मिष्टान्नभोजन ॥ काषायवस्त्र द्यावें कौपीन ॥ आम्ही उदास वैष्णवजन ॥ संतुष्ट मन सर्वदा ॥६८॥
कांहीं इच्छा नसतां मानसीं ॥ बळेंच हिरा कासया देसी ॥ पक्वान्न वाढावें धालियासी ॥ तें क्षुधार्थियासी कां न द्यावें ॥६९॥
सागरीं वर्षला महाघन ॥ परी चाड नाहीं त्याजकारण ॥ तेवीं तुवां व्यर्थ मजलागून ॥ हिरा आणोनि दिधला ॥७०॥
ऐसें बोलतां कमाल भक्त ॥ सावकार घाली दंडवत ॥ कौपीनीचे पदरीं त्वरित ॥ त्यासी नकळत बांधिला ॥७१॥
तेथोनि सत्वर उठोनी ॥ परतोनि आला आनंदवनीं ॥ निजमंदिरीं येऊनी ॥ लागला चरणीं कबीराचे ॥७२॥
पुढें ठेवोनि हिरा लाल ॥ वर्तमान सांगे पुत्र कमाल ॥ ऐकोनि कबीर जाहला व्याकुळ ॥ पडला तत्काळ मूर्च्छित ॥७३॥
चित्तीं अनुताप जाहला पूर्ण ॥ दीर्घस्वरें करी रुदन ॥ तों कांता बाहेरी येऊन ॥ धरिले चरण पतीचे ॥७४॥
कबीरासी म्हणे पतिव्रता ॥ आज कासया कष्टी होतां ॥ काय विपरीत देखोनि आतां ॥ अनुताप चित्ता वाटला ॥७५॥
पुत्राकडे पाठ करूनी ॥ कांतेसी सांगे तये क्षणीं ॥ आजि आपुला वंश बुडोनी ॥ गेला ऐसें मज वाटे ॥७६॥
कमाल आपुला पुत्र खरा ॥ नाम विकूनि आणिला हिरा ॥ म्हणोनि आज दुःखसागरा ॥ पडलों जाण निजकांते ॥७७॥
कस्तूरी विखरूनि बाजारीं ॥ राख बांधिली जैसी पदरीं ॥ कीं निपुण शास्त्रज्ञ दवडोनि दूरी ॥ मातंग घरीं आणिला ॥७८॥
कीं भागीरथीची कुपी लवंडोनी ॥ रजकसौंदणीचें घेतलें पाणी ॥ कीं तीर्थवासी दवडोनि मंदिरींहुनी ॥ तस्कर आणोनि बैसविला ॥७९॥
कीं सांडोनि विष्णुउपासन ॥ मसणी केलें वेताळसाधन ॥ वेदांताचें पुस्तक देऊन ॥ कोकशास्त्र आणिलें ॥८०॥
देऊनि मलयगिरीचंदन ॥ त्याचे पालटें घेतला हिंगण ॥ कीं कुटिलासी शेजार देऊन ॥ तपोधना दवडिले ॥८१॥
नातरी उच्चैःश्रवा देवोनि साचार ॥ रजकापासूनि घेतला खर ॥ कीं सुधारस देऊनि परिकर ॥ ताक पात्रीं घेतलें ॥८२॥
तेवीं निजपुत्रानें कामिनी ॥ विपरीत केलें वाटतें मनीं ॥ रामनामविक्रय करूनी ॥ हिरा घेऊनि आला हो ॥८३॥
म्हणोनि दुःख वाटतें मनीं ॥ मूर्च्छना येऊनि पडिलों धरणीं ॥ ऐकूनि तेव्हां पित्याची वाणी ॥ कमाल तेथोनि निघाला ॥८४॥
परतोनि आला सावकारापासीं ॥ हिरा दिधला जाऊनि तयासी ॥ मागुती येऊनि घरासी ॥ मातापित्यांसी वंदिलें ॥८५॥
सांतितला सकळ वृत्तांत ॥ ऐकोनि कबीर उल्हासयुक्त ॥ जेवीं शिष्य होतांचि विरक्त ॥ सद्गुरुनाथ संतोषती ॥८६॥
कीं आरोग्य बाळका देखोनि नयनीं ॥ हर्षें ओसंडे निजजननी ॥ कीं लवकुशांचा प्रताप ऐकोनि ॥ श्रीराम मनीं संतोषे ॥८७॥
तेवीं उपाधिरहित देखोनि ॥ कमाल आलिंगिला तेचि क्षणीं ॥ तेणें मिठी घालूनि चरणीं ॥ श्रीरामभजनीं विनटला ॥८८॥
तंव कोणे एके अवसरीं ॥ मिळोनि संतमांदी बरी ॥ तीर्थवासी ते सत्वरी ॥ आले गह्रीं कबीराच्या ॥८९॥
प्रहर रात्र होतांचि जाण ॥ घरासी आले साधुजन ॥ उभयतां पुढें होऊन ॥ केलें नमन साष्टांगें ॥९०॥
बैसवयासी ते अवसरीं ॥ ऊर्णावस्त्र आणिलें सत्वरी ॥ कमाल संतांसी विनंती करी ॥ बैसा यावरी स्वामिया ॥९१॥
संत देखोनियां जाणा ॥ हर्ष वाटला तिघांजणां ॥ जेवीं सनकादिक देखोनि नयनां ॥ शचीरमणा आनंद ॥९२॥
कीं बहुत दिवस पडिलें अवर्षण ॥ मग वर्षला जैसा अपार घन ॥ सुखी झाले प्रजानन ॥ तैसें वाटलें कबीरासी ॥९३॥
रोगियासी पाजिला सुधारस ॥ कीं चंद्रामृत लाधलें चातकास ॥ कीं स्नेहसूत्र घालितां दीपकास ॥ सोज्ज्वळ दिसे निजतेजें ॥९४॥
कीं कीर्तन ऐकोनि स्वानंदभरित ॥ आनंदें डोलती प्रेमळ भक्त ॥ कीं अशोकवनीं भेटतां हनुमंत ॥ स्वानंदभरित जनकात्मजा ॥९५॥
तेवीं संत देखोनि निजदृष्टीसी ॥ हर्ष वाटला कबीरासी ॥ एकांतीं जाऊनि निजकांतेसी ॥ म्हणे भोजन संतांसी घालावें ॥९६॥
हे वैष्णव भक्त तीर्थवासी ॥ आले आपुल्या घरासी ॥ मंदिरीं निजतां उपवासी ॥ तरी हानि सत्वासी होईल ॥९७॥
घरीं तिळभरी नसे अन्न ॥ संकट पडलें अति दारुण ॥ ऐसें ऐकूनियां वचन ॥ कांता बोलिली तें ऐका ॥९८॥
कबीरासी म्हणे प्राणनाथा ॥ कांहीं उपाय न दिसे आतां ॥ शेजार्‍यापासीं उसण्यासी जातां ॥ तरी ते सर्वथा न देती ॥९९॥
अन्न विकत घ्यावें बाजारीं ॥ तरी द्रव्य नाहीं आपुले पदरीं ॥ पुत्रासी घेऊनि बरोबरी ॥ जावें चोरी करावया ॥१००॥
सामग्री असेल संपूर्ण ॥ वाणियाचें फोडावें दुकान ॥ चोरी करूनि आणावें अन्न ॥ घालावें भोजन संतांसी ॥१॥
अवश्य म्हणोनि कबीरभक्तें ॥ असिलता घेऊन सांगातें ॥ पाहार घेतली कमालभक्तें ॥ निघे त्वरित लगबगां ॥२॥
सत्वर बाजारीं येऊन ॥ वाणियाचें फोडिलें दुकान ॥ निजपुत्रासी आंत घालून ॥ आपण बाहेर राहिला ॥३॥
रात्र झाली दोन प्रहर ॥ वाणीयाची निद्रा लागली घोर ॥ बाहेरूनि पुत्रासी सांगे कबीर ॥ कार्य सत्वर साधावें ॥४॥
कमाल विलोकी दुकानासी ॥ तों दृष्टीं देखिल्या द्रव्यराशी ॥ वस्त्रें भूषणें निजनयनांसी ॥ देखोनि मानसीं कंटाळला ॥५॥
मग कणिक तांदूळ आणि गूळ ॥ डाळ घृत शर्करा घेऊनि सकळ ॥ बाह्रे दिधलें तत्काळ ॥ कबीरापासीं तेधवां ॥६॥
हळदी हिंग जिरें लवण ॥ शाका पत्रें सर्व घेऊन ॥ संतांसी पाहिजे जितुकें अन्न ॥ तितुकेंच दिधलें बाहेरी ॥७॥
गंगेचें उदक देखोनि बहुत ॥ जवळ गेला तृषाक्रांत ॥ तो ताहानेपुरतें पिऊनि त्वरित ॥ निघे सत्वर ज्या रीतीं ॥८॥
कीं पात्रीं अन्न वाढिलें बहुत ॥ परी क्षुधार्त पोटापुरतें खात ॥ कीं करतळभिक्षा संन्यासी करित ॥ ते ग्रासावांचूनि न घेती ॥९॥
कीं कीर्तन ऐकूनि वैष्णवभक्त ॥ दोष टाकूनि सद्गुण घेत ॥ कीं राजहंस बैसोनि पाणियांत ॥ क्षीर सेवित निवडोनी ॥११०॥
तेवीं वस्त्रें भूषणें तये क्षणीं ॥ द्रव्यराशी देखिल्या नयनीं ॥ तें सर्वही कमालें त्यागोनी ॥ सामग्री घेऊनि निघाला ॥११॥
बाहेर निघावें जों त्वरित ॥ तों विचार आठवला मनांत ॥ वाणि तो जाहला निद्रित ॥ सावध तरित करावा ॥१२॥
निश्चिंतपणें निजला वैरी ॥ त्यासी अकस्मात मारिलें जरी ॥ की मागें भलत्याची निंदा करी ॥ तरी नरकीं घोरीं पडेल तो ॥१३॥
रणीं पळत्यापाठीं लागतां ॥ कीं निश्चिंतपणें चोरी करितां ॥ नांदत्या घरासी अग्नि लावितां ॥ तरी नरकीं घोरीं पडेल तो ॥१४॥
तरी आपण सज्ञान वैष्णवभक्त ॥ पाप पुण्य मनासी सर्व कळत ॥ आतां वाणियासी सावध करूनि निश्चित ॥ जावें सत्वर पळोनी ॥१५॥
मग धैर्य धरोनियां पोटीं ॥ जवळी पातला उठाउठीं ॥ वाणियाची पाठी थापटी ॥ म्हणे सावध शेटी असावें ॥१६॥
आम्हीं तस्कर दोघे जण ॥ मागून फोडिलें दुकान ॥ जातों सामग्री घेऊन ॥ तुम्हांकारणें कळों द्या ॥१७॥
वाणी बैसला उठोनी ॥ कमाल पळे त्वरेंकरोनी ॥ छिद्रांतूनि निघतां तये क्षणीं ॥ तों चरण दोन्ही धरियेले ॥१८॥
नाभीपर्यंत बाहेर गेला ॥ तों अकस्मात सावकारें धरिला ॥ जैसा मृग उडतां फांसीं पडला ॥ पारधियाचे वनांत ॥१९॥
कीं मानससरोवरीं राजहंस गेला ॥ तों ससाण्यानें अवचितां धरिला ॥ कीं नळिकायंत्रीं सांपडला ॥ रावा जैसा निजभ्रांतीं ॥१२०॥
कीं चक्रव्यूह रची कौरवपाळ ॥ त्यांत सांपडला सुभद्रेचा बाळ ॥ कीं पुष्पवाटिकेंत हिंडितां कोकिळ ॥ धरिली जसी हिंसकें ॥२१॥
तेवीं कमाल पळतां लवलाहीं ॥ वाणीयानें ओढोनि धरिला पायीं ॥ मग कमाल बाळ त्या समयीं ॥ पित्यासी काय बोलत ॥२२॥
म्हणे रामकार्यासी वायुसुत ॥ नेतां द्रोणागिरी पर्वत ॥ वाटेसी विंधोनि पाडी भरत ॥ तैसेंचि जाहलें आपणांसी ॥२३॥
आतां वाणी बाहेर येऊनी ॥ बाजारीं करील शंखध्वनी ॥ नगरवासी लोक ऐकोनि ॥ येतील धांवोनि पहावया ॥२४॥
आपण गांवींचे तस्कर ॥ सर्व जाणती नारीनर ॥ तरी छेदूनियां माझें शीर ॥ जावें सत्वर मंदिरा ॥२५॥
माया ममता धराल मनीं ॥ तरी निजसत्त्वाची होईल हानी ॥ चोरीची मात ऐकतां कानीं ॥ संत सदनीं न बैसती ॥२६॥
जारिणीची कानीं ऐकोनि मात ॥ पतिव्रता जैशा उठोनि जात ॥ कीं मातंग येतां मंदिरांत ॥ शास्त्रज्ञ पंडित न राहती ॥२७॥
कीं सद्गुरुची निंदा ऐकोनि कानीं ॥ सज्ञान उठती तेथूनी ॥ तेवीं चोरीची मात ऐकोनी ॥ जाती उठोनि संतसाधु ॥२८॥
तरी आतां ऐक गा विष्णुभक्ता ॥ शांतिसागरा सद्गुण भरिता ॥ त्यजूनि सर्व माया ममता ॥ शिर छेदीं निजहस्तें ॥२९॥
ऐकोनि पुत्राची वचनोक्ती ॥ कबीर संतोषे स्वचित्तीं ॥ असिलता घेऊनि हातीं ॥ शिर कापूनि घेतलें ॥१३०॥
सामग्रीची मोट उचलोनी ॥ घरा गेला त्वरेंकरूनी ॥ कांतेपासीं जाऊनी ॥ वर्तमान सांगितलें ॥३१॥
कबीराचें धैर्य सांगतां प्रीतीं ॥ कुंठित जाहली सकळ मती ॥ दृष्टांत योजूनि महीपती ॥ श्रोतयांप्रती बोलत ॥३२॥
जेवीं श्रियाळाचे मंदिरासी ॥ पाहुणे आले कैलासवासी ॥ नरमांस मागतां भोजनासी ॥ निजपुत्रासी वधियेलें ॥३३॥
तैसेंचि केलें वैष्णववीरें ॥ हाही दृष्टांत येथें न पुरें ॥ श्रियाळासी छळिलें पार्वतीवरें ॥ म्हणोनि पुत्र वधियेला ॥३४॥
संतीं न मागतां भोजन ॥ निजबाळ वधिला कबीरानें ॥ म्हणऊनि उपमा दिसे ती गौण ॥ चतुर सर्वज्ञ जाणती ॥३५॥
पृथ्वींऐसें घनवट कोण ॥ कीं आकाशाची थोरीव पूर्ण ॥ अश्वत्था ऐसा पूज्यमान ॥ वृक्ष कोठोन पाहावा ॥३६॥
गरुडाऐसा पक्षी नसे तत्त्वतां ॥ भागीरथीहूनि नसे थोर सरिता ॥ सागराहूनि सखोलता ॥ अन्य सरोवरा असेना ॥३७॥
कल्पतरूऐसें फळ काय ॥ कीं कामधेनूवरिष्ठ कोण गाय ॥ अनसूयेऐसी न दिसे माय ॥ त्रिभुवनीं पाहें धुंडितां ॥३८॥
चंद्राऐसें प्रकाशमान ॥ गगनीं नक्षत्र दिसे कोण ॥ कीं दैत्यवंशी बळीहूनी ॥ दाता उदार नसे कीं ॥३९॥
कीं वाल्मीकाऐसा आत्मबुद्धीनें ॥ भविष्यकर्ता कवि कोण ॥ कीं मारुतीऐसा वानर जाण ॥ धुंडिता त्रिभुवनीं दिसेना ॥१४०॥
असो बहुत बोलोनि काय काज ॥ ज्याची उपमा त्यासीच साजे ॥ कबीराऐसा भक्तराज ॥ धुंडिता मज दिसेना ॥४१॥
सामग्री ठेवूनि धरणीसी ॥ शिर दिधलें कांतेपासीं ॥ मोह दाटोनि निजमायेसी ॥ अश्रु नयनीं लोटले ॥४२॥
म्हणे बा तूं दैवागळा ॥ संतकारणीं देह लाविला ॥ संसारी येऊन श्रीराम जोडिला ॥ उद्धार केला वंशाचा ॥४३॥
ऐसें म्हणोनि कबीरकांता ॥ धैर्यबळें आवरिलें चित्ता ॥ साहित्य घेऊन तत्त्वतां ॥ स्वयंपाकासी निघाली ॥४४॥
नवविधा रांधोन पक्वान्न ॥ संतांसी घातलें भोजन ॥ म्हणे धन्य आजिचा सुदिन ॥ देखिले चरण संतांचे ॥४५॥
तृणासनें घालोनि ते अवसरीं ॥ कबीर संतांची सेवा करी ॥ तों उदयासी पातला तमारी ॥ साधु झडकरी उठिले ॥४६॥
प्रातःस्मरण जाहलिया जाण ॥ स्नानासी गेले वैष्णवजन ॥ इकडे वाणी बाहेर येऊन ॥ शंखनाद करितसे ॥४७॥
बोंबा ऐकूनि सकळ लोक ॥ धांवूनि आले तात्कालिक ॥ तस्कराजवळी येऊन देख ॥ पाहते जाहले तेधवां ॥४८॥
म्हणती शिरचि नेलें कापून ॥ आतां यास ओळखील कोण ॥ वाणीयासी बोलती वचन ॥ तुझें प्राक्तन विचित्र ॥४९॥
तस्करीं मारूनि नेला चोर ॥ तुजला रक्षी सर्वेश्वर ॥ नाहीं तरी विघ्न साचार ॥ आलें होतें आजि हें ॥१५०॥
जवळी द्रव्य असतां पाहें ॥ एकटा निद्रा करूं नये ॥ द्रव्यापासीं महाभय ॥ अखंड राहे सर्वदा ॥५१॥
द्रव्यआशा धरिली जरी ॥ सखे बंधु होती वैरी ॥ द्रव्य तारी द्रव्य मारी ॥ दोनी परी असती कीं ॥५२॥
राजद्वारीं कोंडितां जाण ॥ द्रव्य सोडवी त्याकारण ॥ तस्कराचें शिरच्छेदन ॥ द्रव्याकरितां झालें कीं ॥५३॥
तुझें सुकृत होतें कांहीं ॥ म्हणोनि वांचलासि ये समयीं ॥ कीं ते तस्कर नसती पाहीं ॥ भले सज्जन असतील ॥५४॥
होत्या दुकानीं द्रव्यराशी ॥ वस्त्रें भूषणें टाकोनि कैसी ॥ सामग्रीच घेऊन थोडीसी ॥ गेले हें नवल वाटतें ॥५५॥
असो यापरी त्रिविध जन ॥ नानापरीचें बोलती वचन ॥ वाणियानें सत्वर जाऊन ॥ राजयापाशीं सांगितलें ॥५६॥
म्हणे दोघे तस्कर येऊन ॥ माझें फोडिलें दुकान ॥ अन्नसामग्री घेऊन ॥ पळोनि जातां धरिले म्यां ॥५७॥
दुसरा तस्कर होता जाण ॥ शिरचि कापूनि नेलें त्याणें ॥ ऐसें ऐकूनियां वचन ॥ सकळ जन हांसती ॥५८॥
राजा जाहला क्रोधायमान ॥ आज्ञा करी सेवकांकारण ॥ म्हणे तस्करासी शूलीं देऊन ॥ शिक्षा करणें ये वेळे ॥५९॥
ऐकोनिया सेवक पाहीं ॥ क्रोधें धांवले लावलाहीं ॥ कमालाचें धडे ते समयीं ॥ शूलावरी घातलें ॥१६०॥
मृत प्रेतासीं दंड करणें ॥ बुद्धिमंतासी वाद घालणें ॥ परदेशीं कलह करणें ॥ हें कुलक्षण सज्ञान ॥६१॥
इकडे गंगातीरीं साधुसंत ॥ स्नानास गेले होते त्वरित ॥ देवतार्चन करून निश्चित ॥ आले त्वरित आश्रमा ॥६२॥
कबीरासी पुसोनि त्वरेंसीं ॥ पुढें चालिले तीर्थवासी ॥ नमस्कार करूनि संतांसी ॥ बोळवावयसी चालिला ॥६३॥
कांता करीतसे रुदन ॥ संतांसी घालोनि लोटांगण ॥ म्हणे आतां स्वामींचे चरण ॥ कधीं दृष्टी पडतील ॥६४॥
संतांसी बोलोनि नम्र वचन ॥ बोळवीत चालिलीं दोघेंजण ॥ नगराबाहेर येतां जाण ॥ नवल वर्तलें अद्भुत ॥६५॥
मार्गीं चालतां अतित्वरित ॥ शूल देखिला अकस्मात ॥ त्यावरी शिराविण घातलें प्रेत ॥ देखती संत दुरूनी ॥६६॥
क्षण एक उभे राहूनि पाहात ॥ तों नवल वर्तलें अति अद्भुत ॥ कमालें दोनी जोडोनि हस्त ॥ साधुसंत नमस्कारिले ॥६७॥
विपरीत देखोनि ते अवसरीं ॥ नवल करिताती नरनारी ॥ शिराविण प्रेत नमस्कारी ॥ अद्भुत परी वाटतसे ॥६८॥
कबीरासी पुसती साधुसंत ॥ आम्हांसी नमस्कारी प्रेत ॥ शिर नसतां कुडीआंत ॥ प्राण कैसे ठेविले ॥६९॥
वृक्ष तोडितां सत्वरगती ॥ शाखा कैशा टवटवती ॥ पक्ष उपडितां कैशा रीतीं ॥ द्विज उडताती निराळी ॥१७०॥
तारा तुटोनि गेलिया जाणा ॥ कैसा वाजेल ब्रह्मवीणा ॥ तेवीं प्रेतासी देखोनि चेतना ॥ वाटे मना विपरीत ॥७१॥
हात जोडूनि ते अवसरीं ॥ कबीर संतांसी विनंति करी ॥ भीष्म पडला शरपंजरीं ॥ प्राण देहीं रक्षिला कीं ॥७२॥
दुःख सांगावया अर्जुनाजवळी ॥ अभिमन्यु पडला ॥ रनमंडळीं ॥ धैर्य धरूनि ते वेळीं ॥ प्राण देहीं रक्षिले ॥७३॥
नातरी जटायु गांजितां रावणें ॥ प्राण व्याकुळित यातनें ॥ परी घ्यावया श्रीरामदर्शन ॥ प्राण देहीं रक्षिले ॥७४॥
तैसाचि वैष्णव होता तस्कर ॥ तुमचें पायीं हेत थोर ॥ एकदां करावा नमस्कार ॥ म्हणूनि प्राण ठेविला ॥७५॥
तो मनोरथ पुरला संपूर्ण ॥ तुमचें जाहलें त्यासी दर्शन ॥ आतां नाशवंत देह टाकून ॥ अक्षयपदीं राहिला ॥७६॥
ऐकोनि संत बोलती वचन ॥ तो तस्कर होतां तरी कोण ॥ मग कबीरें सकळ वर्तमान ॥ सांगितलें संतांसी ॥७७॥
मग काय बोलती वैष्णवजन ॥ आम्हीं मागितलें नसतां भोजन ॥ कमाला ऐसा बाळ सगुण ॥ मारूनि कैसा टाकिला ॥७८॥
ऐकोनि बोले तो वैष्णववीर ॥ नाशवंत अवघा संसार ॥ जितुका दिसतो आकार ॥ तितुका जाणार शेवटीं ॥७९॥
कमाल जरी म्यां मारिला नसता ॥ तरी काय तो अमर होता ॥ ऐसी ऐकोनियां वार्ता ॥ कृपा संतां उपजली ॥१८०॥
कबीरकांतेसी बोलती संत ॥ शिर दाखवीं आणूनि त्वरित ॥ ऐसी ऐकोनियां मात ॥ गेली त्वरित मंदिरा ॥८१॥
निजपुत्राचें मस्तक घेत ॥ संतांपासीं आणिलें त्वरित ॥ देखोनि जाहले सद्गदित ॥ दयावंत संत ते समयीं ॥८२॥
धड काढोनि सत्वरी ॥ मस्तक ठेविलें त्यावरी ॥ कौतुक पाहती नरनारी ॥ नवल वर्तलें तें ऐका ॥८३॥
संतीं मस्तकीं ठेवितां कर ॥ सावध जाहला कबीरपुत्र ॥ कमाल उठोनि सत्वर ॥ घाली नमस्कार संतांसी ॥८४॥
वाराणसीचे सकळ जन ॥ कबीरासी घालिती लोटांगण ॥ म्हणती हा वैष्णव परम सज्ञान ॥ तारक पूर्ण जडजीवां ॥८५॥
संतीं देऊनि वरदान ॥ तीर्थांटनासी केलें गमन ॥ पुढील अध्यायीं निरूपण ॥ कथा सुरस अवधारा ॥८६॥
संतचरित्र ग्रंथ सार ॥ हेंचि पंढरी क्षेत्रींचें राऊळ सुंदर ॥ अवीट घननीळ विटेवर ॥ अक्षयीं उभा राहिला ॥८७॥
संत साधु वैष्णवजन ॥ प्रेमें करिती सत्कीर्तन ॥ तेथें मी पतित अज्ञान ॥ घ्यावया दर्शन आलों कीं ॥८८॥
प्रांजळ ओंव्या फुलें तुळसी ॥ करीं घेऊनि सद्भावेंसीं ॥ महीपति लागला चरणांसी ॥ प्रेम उचित मागावया ॥८९॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ षष्ठाध्याय रसाळ हा ॥१९०॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्रीरुक्मिणीपांडुरंगार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥ श्रीरस्तु ॥    ॥   
॥ इति भक्तविजय षष्ठाध्याय समाप्त ॥    ॥

श्री भक्तविजय

Shivam
Chapters
॥ मंगलाचरणम् ॥ आरती श्रीविठ्ठलाची, प्रार्थना - आरती श्रीविठ्ठलाची युगें ... अध्याय १ अध्याय २ अध्याय ३ अध्याय ४ अध्याय ५ अध्याय ६ अध्याय ७ अध्याय ८ अध्याय ९ अध्याय १० अध्याय ११ अध्याय १२ अध्याय १३ अध्याय १४ अध्याय १५ अध्याय १६ अध्याय १७ अध्याय १८ अध्याय १९ अध्याय २० अध्याय २१ अध्याय २२ अध्याय २३ अध्याय २४ अध्याय २५ अध्याय २६ अध्याय २७ अध्याय २८ अध्याय २९ अध्याय ३० अध्याय ३१ अध्याय ३२ अध्याय ३३ अध्याय ३४ अध्याय ३५ अध्याय ३६ अध्याय ३७ अध्याय ३८ अध्याय ३९ अध्याय ४० अध्याय ४१ अध्याय ४२ अध्याय ४३ अध्याय ४४ अध्याय ४५ अध्याय ४६ अध्याय ४७ अध्याय ४८ अध्याय ४९ अध्याय ५० अध्याय ५१ अध्याय ५२ अध्याय ५३ अध्याय ५४ अध्याय ५५ अध्याय ५६ अध्याय ५७