विजापूरचे आदिलशाही साम्राज्य

आदिलशाही एक मुसलमान राजवट होती ज्याचा शोध युसीफ आदिल शाह ने लावला होता व विजापूर संस्थानावर १४८९ ते १६८६ पर्यंत राज्य केलं. विजापूर हा बहमानी संस्थानाचा भाग होता जो १५ व्या शतकात विभाजीत झाला. विजापूर संस्थानाला १२ सप्टेंबर १६८६ मध्ये औरंगजेबाच्या हल्ल्यांनतर मुघल साम्राज्याचा भाग बनवून घेण्यात आलं. या साम्राज्याच्या संस्थापकाला या राज्याचा बहमनी राजपाल घोषित करण्यात आलं. युसूफ आणि त्याचा मुलगा इस्माईल आदिल खानच्या नावाचा कधीकधी उपयोग करून घेत असत. पण युसूफचा नातू इब्राहिम आदिल शाह ( १५३४ – १५५८ ) याच्या येण्यानंतर आदिलशाह ही पदवी सामान्यासारखी वापरात आली. विजापूरने आपल्या इतिहासात अनेकदा आपल्या सीमा बदलल्या. साम्राज्याने दक्षिणेकडे आपल्या सीमा पसरवल्या आणि नंतर मोहम्मद आदिल शाह ( १६२७ – १६५७ ) च्या राज्यात आपल्या सीमा बैंगलोर पर्यंत वाढवल्या. विजापूर नेहमीच या साम्राज्याची राजधानी होती आणि इब्राहीम आदिल शाह प्रथम, अली आदिल शाह, इब्राहीम आदिल शाह द्वितीय, आदिल शाह व अली आदिल शाह द्वितीय यांनी आपल्या शहरात नवनिर्माण करून शहराचा कायापालट केला. विजापूर बहमनी साम्राज्यच्या विघटनामुळे उत्पन्नाच्या अस्थिरतेच्या अडचणींनी नेहमीच घेरलेले होते. विजयनगर साम्राज्य व दख्ख्ननच्या संस्थानाशी निरंतर युद्धांमुळे राज्याच्या प्रगतीवर बराच परिणाम झाला. विजापूरने १६१९ मध्ये शेजारचं बीदर संस्थान जिंकलं ज्यामुळे त्यांना थोडीफार स्थिरता प्राप्त झाली. शिवाजी जे आदिलशहाच्या सेनापतीचे पुत्र होते त्यांच्या संघर्षामुळे राज्यावर परिणाम झाला. विजापूरच्या सुरक्षेला सर्वात मोठा धोका हा मुघल साम्राज्याकडून होता. मुघल राजांच्या सारख्या मागण्यांनी आदिलशहाची संपत्ती ओरबाडली गेली आणि शेवटी २६८६ मध्ये मुघलांनी विजापूर जिंकून घेतलं.