Get it on Google Play
Download on the App Store

क्रांती 73

''तू आधी तहशील भर म्हणजे बाकीचे भरतील.'' मामलेदार पाटलास म्हणाला.

''कोठून भरू साहेब?'' तो हात जोडून म्हणाला.

''ढोरे वीक, काही कर.'' साहेब संतापून बोलले. ठिकठिकाणच्या पाटलांनी गुरे-ढोरे विकून, कर्ज काढून आधी शेतसारे भरले. मग ते शेतकर्‍यांना तगादे लावू लागले; सर्वत्र हाहाःकार झाला.

''नका नेऊ दादा गाय. ती गाभण आहे. कोठून भरू शेतसारा? घरात मूठभर दाणे नाहीत बघ.'' तो शेतकरी हात जोडून म्हणाला.

''सरकारी कामात अडथळा करू नको. हो दूर. सोडा रे ती गाय. न्या हाकलीत.'' अधिकारी म्हणाले. गायीवर प्रेम करणारा तो शेतकरी गायीचे दावे सोडू देईना. सरकारी कामात व्यत्यय आणला म्हणून त्याला पकडण्यात आले. गाय नेण्यात आली. ती गाय पाऊल टाकीना. धन्याची बेअब्रू तिला सहन होईना. तिने शिंग मारले. मग काय विचारता? त्या गायीला हाणीत त्यांनी नेली. गाभण गाय वाटेत विऊन मरून पडली. मेलेले वासरू व मेलेली गाय तेथेच पडली !

गाय गेली. धन्यावर सरकारी कामात अडथळा आणला म्हणून खटला झाला. त्याला ५० रु. दंड व ४महिने शिक्षा ठोठावण्यात आली. घरी बायकोने डोके आपटले. मुले स्फुंदत आईला बिलगली. अरेरे !

सर्वत्र हेच प्रकार. जिकडे तिकडे या करुण कथा कानी येऊ लागल्या. एका शेतकर्‍याने बाजारात जाऊन आठ आण्यांचे दाणे आणले तर दुसर्‍या दिवशी त्याच्या घरावर तहशिलासाठी जप्ती.

''नाही दादा जवळ पैसे. आजपर्यंत सरकारचे दिले नाही का? पिकत नव्हतं, पिकलेलं नीट विकत नव्हतं, तरी भरले तहशील. यंदा उपाय हरला.'' तो म्हणाला.

''साहेब, याला घरी खाण्यासाठी दाणे आणायला आठ दाणे आहेत आणि तहशील भरायला पैसे नाहीत म्हणतो. लबाड आहे हा.'' पाटील म्हणाला.

''गुरे न्या जप्त करून.'' साहेब म्हणाले.

दुष्काळ आहे. सरकारला पटेना. कशाने पटवावे? मरणारे हजारो शेतकरी उपासमारीने मरतील, तेव्हा पटेल. सत्य स्वतःच्या मरणाने पटवावे लागते. त्या एका गावचे शेतकरी खायला नाहीत म्हणून उद्योग मिळेल या आशेने संगमनेरकडे निघाले. उसाच्या मळयातून काम मिळेल म्हणून गेले. परंतु तिकडे होती मरीआई. हे दुष्काळपिडीत किसान तेथे गेले. उपाशी राहत. शिळेपाके तुकडे खात. मरीआईनं त्यांना मिठी मारली. दोघे तिथेच मेले. बाकीचे परत फिरले; त्यांतील तिघे वाटेत मेले. गावात हकीगत सांगायला एक आला तोही मेला. सारे सुटले बिचारे.

लोक पोटासाठी गावे सोडून निघाले, तरी दुष्काळ आहे असे सरकारला पटेना. सरकारला पटवण्याचा एकच मार्ग आहे. शेतकर्‍याने मेल्यासारखे पडून राहू नये, उठावे असे सरकारला वाटत होते. आईला वाटते, मुलाने बोलावे, उभे रहावे, पदर ओढून मागावे, बावळटासारखे पडून राहू नये. ती खाऊ उंच धरते व रडक्या मुलाला ऊठ व घे म्हणते. सरकारची का अशी इच्छा होती? रडू नका, उठा व घ्या असे का सरकार सांगत होते?

मुकुंदराव सरकारी अधिकार्‍यांना जाऊन भेटले. परंतु तुम्ही खोटे लोक आहात, तुम्हांला दुसरे उद्योग नाहीत, अशा रितीने त्यांची संभावना करण्यात आली. मुकुंदराव शांतपणे माघारे आले. सारा भाग पेटवायचा. आता त्यांनी ठरविले. त्यांचे हृदय पेटले, भावना भडकली. त्यांचे डोळे निश्चयाने तळपू लागले. ''रडू नका, उठा, पेटा, निघा, गर्जना करा, झेंडे घ्या.'' ते सांगू लागले आणि पडलेला किसान उठू लागला.

क्रांती

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
क्रांती 1 क्रांती 2 क्रांती 3 क्रांती 4 क्रांती 5 क्रांती 6 क्रांती 7 क्रांती 8 क्रांती 9 क्रांती 10 क्रांती 11 क्रांती 12 क्रांती 13 क्रांती 14 क्रांती 15 क्रांती 16 क्रांती 17 क्रांती 18 क्रांती 19 क्रांती 20 क्रांती 21 क्रांती 22 क्रांती 23 क्रांती 24 क्रांती 25 क्रांती 26 क्रांती 27 क्रांती 28 क्रांती 29 क्रांती 30 क्रांती 31 क्रांती 32 क्रांती 33 क्रांती 34 क्रांती 35 क्रांती 36 क्रांती 37 क्रांती 38 क्रांती 39 क्रांती 40 क्रांती 41 क्रांती 42 क्रांती 43 क्रांती 44 क्रांती 45 क्रांती 46 क्रांती 47 क्रांती 48 क्रांती 49 क्रांती 50 क्रांती 51 क्रांती 52 क्रांती 53 क्रांती 54 क्रांती 55 क्रांती 56 क्रांती 57 क्रांती 58 क्रांती 59 क्रांती 60 क्रांती 61 क्रांती 62 क्रांती 63 क्रांती 64 क्रांती 65 क्रांती 66 क्रांती 67 क्रांती 68 क्रांती 69 क्रांती 70 क्रांती 71 क्रांती 72 क्रांती 73 क्रांती 74 क्रांती 75 क्रांती 76 क्रांती 77 क्रांती 78 क्रांती 79 क्रांती 80 क्रांती 81 क्रांती 82 क्रांती 83 क्रांती 84 क्रांती 85 क्रांती 86 क्रांती 87 क्रांती 88 क्रांती 89 क्रांती 90 क्रांती 91 क्रांती 92 क्रांती 93 क्रांती 94 क्रांती 95 क्रांती 96 क्रांती 97 क्रांती 98 क्रांती 99 क्रांती 100 क्रांती 101 क्रांती 102 क्रांती 103 क्रांती 104 क्रांती 105 क्रांती 106 क्रांती 107 क्रांती 108 क्रांती 109 क्रांती 110 क्रांती 111 क्रांती 112 क्रांती 113 क्रांती 114 क्रांती 115 क्रांती 116 क्रांती 117 क्रांती 118 क्रांती 119 क्रांती 120 क्रांती 121 क्रांती 122 क्रांती 123 क्रांती 124 क्रांती 125 क्रांती 126 क्रांती 127 क्रांती 128 क्रांती 129 क्रांती 130 क्रांती 131 क्रांती 132 क्रांती 133 क्रांती 134 क्रांती 135 क्रांती 136 क्रांती 137 क्रांती 138 क्रांती 139 क्रांती 140 क्रांती 141 क्रांती 142 क्रांती 143 क्रांती 144 क्रांती 145 क्रांती 146 क्रांती 147 क्रांती 148 क्रांती 149 क्रांती 150 क्रांती 151 क्रांती 152 क्रांती 153 क्रांती 154 क्रांती 155 क्रांती 156 क्रांती 157 क्रांती 158 क्रांती 159 क्रांती 160 क्रांती 161 क्रांती 162 क्रांती 163 क्रांती 164 क्रांती 165 क्रांती 166 क्रांती 167 क्रांती 168 क्रांती 169 क्रांती 170 क्रांती 171 क्रांती 172 क्रांती 173